رد پای دایناسورها
یکی از آثار بسیار با ارزش و نادر دنیا که اخیراً در زرند کشف و محرز گردیده و شگفتی کارشناسان و باستان شناسان را به همراه داشتهاست پیدا شدن جای پای دایناسورها در روستای ده علیرضا زرند است.اولین بار گزارش کشف جای پای خزندگان عظیمالجثه و ترسناک مذکور، در سال ۱۹۶۹ میلادی توسط پروفسور لاپارنت استاد انستیتو زمینشناسی پاریس و دکتر داودزاده کارشناس ارشد سازمان زمینشناسی کشورمان انجام گرفت.زمین شناسان مذکور پس از تحقیق و پژوهش کامل، در زمینهٔ کشف ردپای دایناسورهای تریاس بالایی ـ ژوراسیک زیرین و میانی در منطقهٔ شمال کرمان تحقیق خود را بر صحت رد پای جانوران مربوطه منتشر نمودند.در ژوئیهٔ همان سال (۱۹۶۹ م) دو زمینشناس ایرانی شرکت ملی فولاد و آهن ایران، در دره نیزار شمال زرند، یک ردپای بزرگ با سه پنجه را کشف کردند و در پائیز سال مذکور، ردپای واضح دیگری در اطراف همان محل کشف گردید یک قالب گچی از ردپای مورد نظر تهیه گردید و در نمایشگاه بینالمللی شرکت ملی فولاد و آهن آسیا در تهران ارائه، سپس قالب مذکور به موزهٔ زمینشناسی کشور تحویل گردید.از ششم تا هجدهم آوریل ۱۹۷۰ میلادی در ادامه کاوشها، تیمی از کارشناسان کشورمان به اتفاق مجدد پروفسور لاپارنت در دره نیزار ۲۰ کیلومتری شمال زرند، دو لایه از ردپای دایناسورها را شناسایی کردند. کمی بالاتر، پنج ردپای بزرگ دیگر بر روی ماسه سنگها مشاهده شد.
جمعآوری محسن ایزدی (محمود) ویکی پدیا فارسی نیاز مند منبع.
منطقه گزوئیه
منطقه گزوئیه روستای گزوئیه در در ده کیلومتری شمال شرقی شهرستان زرند واقع شده است •این روستا همه ساله در ایام محرم میزبان عزاداران حسینی ست که از اطراف به این روستا می ایند و در تکیه ی ابولفضل روستا به زنجیر زنی و سینه زنی میپردازند. •منطقه گزوئیه دارای آب و هوایی معتدل و از نظر زمینشناسی در ایران منحصر به فرد و دارای سازندهای زیادی از دوران پالئوزئیک ایران مرکزی است که همه ساله دانشجویان وزمینشناسان زیادی را متوجه خود ساخته که از انجا دیدن میکنند * نام «گزو» جهانی شده است «گزو» حالا دیگر از یک اسم محلی فراتر رفته و شهرت جهانی پیدا کرده و در واقع شاید بتوان گفت که یوزپلنگ آسیایی، این جاده را جهانی کرده و نام آن در مقطعی حتی سازمانهای فرهنگی جهانی را مشغول خود کرده بود. این جاده حدود سه سال پیش، حرف و حدیثهای بسیاری نه تنها در سطح استان بلکه در سطح ملی و جهانی به راه انداخت و در نهایت نیز تصمیمهایی گرفته شد که هم به نفع محیط زیست بود و هم مردم منطقه را تا حدی راضی نگاه میداشت
منطقه حفاظت شده چاه کومه
این منطقه در شهرستانهای زرند و کوهبنان واقع و این اداره کل از سالها قبل پیگیر ارتقاء سطح منطقه بوده و خوشبختانه در آبان ماه سال ۱۳۸۸ نقشه منطقه به همراه منابع آبی منطقه توسط واحد محیط طبیعی و GIS اداره کل تهیه شده است.
موقعیت جغرافیایی(عوارض و منابع فیزیکی، آدرس موقعیت جغرافیایی نسبت به شهر – روستا) :
این منطقه در موقعیت جغرافیایی N3107 E5611 ، در شمال غرب شهر زرند و جنوب غربی شهر کوهبنان واقع گردیده که از شمال به روستای فتح آباد، از غرب به دشت اسوند، از جنوب به روستای شبجره و از شرق به جاده خاکی شبجره – فتح آباد منتهی می شود.
حدود اربعه و مرزهای منطقه عبارتند از :
۱- شمالا”: از مزرعه مهدی آباد در امتداد جاده خاکی تا آغل عباس لخری .
۲- شرقا”: از آغل عباس لخری در امتداد جاده خاکی تا روستای شبجره .
۳- جنوبا”: از شبجره در امتداد جاده خاکی تا قاسم آباد .
۴- غربا”: از قاسم آباد در امتداد جاده خاکی به سمت عباس آباد، حیدرآباد تا مهدی آباد .
وسعت منطقه : هفتاد و سه هزار (۷۳۰۰۰) می باشد.
ارتفاع از سطح دریا : پست ترین نقطه منطقه، دشت اسوند با ارتفاع ۱۴۵۰ متر از سطح دریا و بلندترین نقطه، ارتفاعات کوه ساردوئیه با ارتفاع ۲۰۸۰ متر از سطح دریا می باشد .
نوع اقلیم : آب و هوایی منطقه گرم و نیمه خشک می باشد.
تشریح وضعیت طبیعی( شرح اجمالی سیمای منطقه) : این منطقه دارای رشته کوههای ساردوئیه، هزار دین، گیوران، گلواشتر و آسیا میباشد که مکان و زیستگاه امنی برای حیات وحش منطقه محسوب می شوند. هم چنین مناطق دشتی، مثل دشت اسوند و مگس آب زیستگاه آهو در منطقه می باشد.
منابع بیولوژیکی( پوشش گیاهی – حیات وحش) :
الف) تیپ گیاهی : پوشش گیاهی منطقه از نوع بوته ای (گیاهان یکساله) ، درختچه و درختی میباشد.
گیاهان یکساله و داروئی نظیر : آلاله، آویشن، درمنه و …. می باشد.
گیاهان درختچه ای و درختی نظیر : افدرا (هوم)، کهکم، پسته وحشی (بنه)، ِتربیت، تنگس، قیچ، بادام وحشی، ارس و…. می باشد.
ب) درصد پوشش گیاهی : بطور متوسط پوشش جنگلی و گیاهی منطقه بین ۱۵ تا ۳۵ درصد تخمین زده می شود.
ج) حیات وحش منطقه : ارتفاعات منطقه زیستگاه مناسبی برای حیات وحشی نظیر:کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، گرگ، شغال، روباه، تشی، خرگوش و … می باشد.
مناطق دشتی نظیر دشت آسوند، مگس آب و … زیستگاه مناسب آهو می باشد.
از پرندگان منطقه می توان : کبک، تیهو، انواع کوکر، کبوتر وحشی، عقاب صحرائی، سارگپه، شاهین، دلیجه و … را نام برد.
تعداد و نوع منابع آبی( بر اساس جدول شماره۳) : منابع آبی در جدول شماره ۳ ذکر شده اند .
وجود آثار و پدیده های طبیعی( آبشار- غار و …)
الف) چشم اندازهای منحصر به فرد : از چشم اندازهای منحصر به فرد منطقه می توان ارتفاعات گیوران، گلواشتر، هزاردین و دشتهای آسوند و مگس آب را نام برد.
وضعیت جوامع محلی
الف) جمعیت مناطق مسکونی داخل : این منطقه تقریبا” یکی از مناطق ییلاقی محسوب می شود بطوریکه در فصل تابستان حدود ۴۰ خانوار در داخل آبادیها و مزارع به منظور شغل کشاورزی و دامپروری مشغول می باشند و در فصل سرما به شهرهای کوهبنان و زرند یا روستاهای مجاور کوچ می نمایند. ضمنا” لیست مزارع، آبادیها و دیگر مستثنیات داخل منطقه به پیوست می باشد.
ب) روش عمده امرار معاش جوامع : شغل و امرار معاش اکثر جوامع محلی داخل و خارج منطقه، اکثرا” کشاورزی و دامپروری می باشد.
ج) میزان درآمد سالیانه افراد محلی : میزان درآمد در حد متوسط و گذران زندگی می باشد.
د) وضعیت وابستگی جوامع محلی به منابع موجود در منطقه : وابستگی عمده جوامع محلی به منظور کشاورزی، دامپروی و به دلیل خوش آب و هوا بودن منطقه، عده ای نیز جهت گردش، تفریح و گذران اوقات فراغت در منطقه حضور می یابند.
ه) وضعیت آگاهی جوامع محلی از مسایل زیست محیطی : خوشبختانه در این چند ساله با چاپ و انتشار یکسری بروشور و برگزاری جلسات محلی به منظور بالا بردن سطح آگاهی مردم منطقه و تنویر افکار عمومی اقدامات خوبی انجام شده است.
عوامل آسیب پذیری منطقه
یکی از عوامل مهم تهدیدکننده منطقه، خشکسالیهای چند ساله اخیر بوده و از عوامل دیگر می توان حضور سلاحهای غیرمجاز و حضور تعدادی از شکارچیان سودجو در منطقه می باشد که در صورت ارتقاء سطح با گشت و کنترل مستمر می توان منطقه را به نحواحسن حفاظت و کنترل نمود.
کمبودها و نیازها
الف) تعداد آبشخور مورد نیاز ( با تعیین محل بر روی نقشه) : در چند ساله اخیر به علت خشکسالی ، به منظور تامین آب مورد نیاز وحوش، تعدادی آب انبار، آبشخور و تلمبه بادی در منطقه نصب و بطور مرتب آبرسانی انجام می شود. مع الوصف در صورت استمرار خشکسالی نیاز به تعداد ۸ باب آبشخور دیگر در منطقه می باشد که اقدامات لازم بایستی انجام پذیرد.
ب) تعداد پاسگاههای مورد نیاز ( با تعیین محل بر روی نقشه) : این منطقه نیاز به ۲ باب پاسگاه حفاظتی در مناطق گیوران و فتح آباد گلوگاه می باشد.
ج) تعداد وسایل نقلیه مورد نیاز : با توجه به کوهستانی و دشتی بودن منطقه نیاز به یکدستگاه خودرو کمک دار و دو دستگاه موتورسیکلت تریل در منطقه می باشد.
د) تعداد نیروی اجرایی مورد نیاز : با توجه به گشت های شبانه در منطقه ، حداقل نیاز به ۴ نفر نیروی محیط بان و یک نفر کارشناس می باشد.
ه) سایر نیازها : نصب دو دستگاه دکل و بی سیم مادر جهت ارتباط بهتر بین ادارات شهرستانهای زرند و کوهبنان با پاسگاههای حفاظتی از نیازهای مهم ارتباطی در منطقه می باشد.
سایر قابلیت های منطقه
با توجه به اینکه منطقه فوق یکی از بهترین زیستگاههای کل و بز، قوچ و میش و آهو در شهرستانهای زرند و کوهبنان می باشد، در صورت گشت و کنترل مستمر با تعداد نیروی محیط بان کافی، امکان حفاظت و کنترل بهتر این ذخائر زنتیکی میسر می شود.
مسجد مقدس حضرت ابوالفضل (ع)
این مسجد در ۲۵ کیلومتری شمال شهرستان زرند و مسیر زرند – راور – کوهبنان واقع شده است و مدفن ۸ شهید گمنام دفاع مقدس می باشد.
حسینیه سقاخانه
یکی از مراکز مذهبی قدیمی زرند حسینیه سقاخانه است.مکان مذکور که از قرنهای گذشته محلی برای برگذاری مراسم مذهبی و بر پائی روضه خوانی در ماههای محرم و صفر بشمار می آیاد از قدمت تاریخی برخوردار است.
در قسمت جنوب حسینیه سقاخانه امروزی، مسجد کوچکی قرار داشت که جهت گسترش ، تخریب و بازسازی شد. مسجد مذکور که در کوچه ای باریک منتهی به خیابان چمران امروزی قرار داشت به مسجد حسینیه سقاخانه (کوچک) معروف بود.حاج سید هدایت تهامی که بیش از ۷۵ سال از عمر خود را در نزدیکی حسینیه مذکور گذرانده و سالها به عنوان متولی به مسجد مذکور خدمت نموده، به نقل از اجداد خود می گوید: «یکی از قدیمی ترین مساجد زرند مسجد حسینیه سقاخانه بوده که توسط مرحوم حسین غنی زاده (حسین حسنی) معروف به حسین (سفید گر) که یکی از استادهای مجرب بوده ساخته شده و گچ کاری درون مسجد توسط مرحوم حسین عالم نساء که از کسبه درون حسینیه بشمار می رفته بر اساس نذری که کرده بود انجام گرفته است. مسجد مذکور دارای دو درب زنانه و مردانه جداگانه در داخل کوچه بوده و مرحوم آیت اله شاهرخی امام جماعت مسجد جامع در برخی روزها نماز جماعت را در مسجد مذکور برپا می نمود.وجه تسمیه حسینیه سقاخانه که در قدیم به آن حسینیه (کوچکو) می گفتند، بنا به اظهارات معمرین به چند قرن پیش بر می گردد به لحاظ ایجاد مکانی به عنوان (سقاخانه) و ارائه آب خنک به عابرین و رفع عطش ایشان با نام سالار شهیدان و حضرت ابوالفضل العباس (ع) به همین سبب مکان مذکور در نزد اهالی از مکانهای قابل احترام بشمار می رود. بطوریکه اموات خود را در قدیم در آن محل به خصوص در قسمت شرق حسینیه که دارای سالن کوچکی بود دفن می کردند.
دو گلدسته کاشیکاری زیبا در بالای سقاخانه قرار داشت که مؤذن اوقات شرعی را اعلام می نمود و گاه صدایش تا روستای محمد آباد شنیده می شد. سنگاب بسیار قدیمی که گویا هنوز سالم باقی مانده موجود است. درخت (پتگ) بزرگی در میان حسینیه قرار داشت که سایه سنگین آن تمام محوطه حسینیه را فرا می گرفت. درخت مذکور که قبل از پیدایش آب قنات زرندوئیه که در حسینیه جریان داشت، از آب چاه آبیاری می شد و با خشک شدن قنات، آن هم خشک می شود.
در قسمت شمال حسینیه کاروانسرائی بود که توسط مرحوم حاج سید علی اکبر تهامی ساخته شده بود، همه ساله بخصوص در زمستان محل اطراق فیوج ها (کولی ها) قرار می گرفت. کاروانسرای مذکور دارای ۵ اطاق و در گودی قرار داشت. در حال حاضر از محل جمع آوری نذورات مردمی به وسعت حسینیه اضافه و در آینده حسینیه مذکور یکی از بزرگترین مراکز مذهبی زرند خواهد بود.
عبدالسلام زرندی
در قبرستان قدیم ریحان مقبره یکی از عرفای معروف قرن هفتم زرند بنام عبدالسلام زرندی می باشد که از زمره بناهای قدمت دار و با سابقه زرند محسوب می گردد.مشهور است که حضرت شیخ عبدالسلام که قرنها فارغ از مشکلات زندگی به خواب آسوده فرو رفته است احوال عالی داشته و در زمان حیات خود کارهای خارق العاده ای می کرده اند.
شاه نعمت الله ولی چندین نوبت به دیدار شیخ عبد السلام زرندی در خانقاه ایشان دیدار و گفتگو کرده است. اهالی ریحان بخصوص مرحوم کربلایی قاسم اقبالی و همسرش مرحومه حاجیه بی بی سلطان اقبالی که از ارادتمندان مرحوم شیخ بودند، مقبره عبد السلام زرندی را بازسازی و تجدید بنا کردند.
دشت خاک
دهستان دشت خاک یکی از مناطق قدیمی و دارای قدمت تاریخی است که فاصله ۱۰۵ کیلومتر از مرکز استان و ۳۰ کیلومتر از شهر زرند و ۶۵ کیلومتر از کوهبنان و ۶۰ کیلومتر از شهر راور فاصله دارد. روستای مذکور از شمال به کوهبنان، از جنوب به زرند، از شرق به راور و از غرب به منطقه یزدان آباد محدود و دارای آب و هوای معتدل، زمستان نسبتاً سرد و تابستان مطبوع می باشد. روستاهای اطراف دشت خاک عبارتند از: بابدوری، بشروئیه، بنان، بابهوک، گوراب، هنجروئیه، زهدرو، با چند پاره ده کوچک دیگر.
روستای دشت خاک با مساحتی قریب ۱۸۰ کیلومتر مربع با جمعیتی بیش از ۵۰۰۰ نفر در قالب ۸۲۰ خانوار می باشد. محصولات کشاورزی روستا که از قدیم معروف بوده سیب زمینی، میوه جات، گندم، جو و اخیراً زعفران است. هنوز آثار و بقایای قلعه ها و بروج و مکانهای قدیمی از جمله قلعه قدیمی عمارت شاه چهل تن که مؤید قدمت تاریخی روستا می باشد در نقاط مختلف دشت خاک دیده می شود. از دیگر ویژگی های روستای مذکور که نشانگر ازدیاد جمعیت در دورانهای گذشته به شمار می رفته، علاوه بر اماکن متعدد قدیمی خوش آب و هوا بودن منطقه کوهستانی مذکور است. از ارتفاعات مهم روستا کوههای چهل دختر و شاردو هستند.
در چند سال اخیر توسط برادران ضیاءالدینی کشت زعفران انجام گردیده که نسبت به نوع زعفران استان خراسان مرغوب تر است. با تمجیداتی که توسط کشاورزان روستا در دست اقدام دارند، صادرات آن نه تنها در سطح کشور، بلکه به خارج هم در حال بررسی می باشد. مسجد حضرت ابوالفضل العباس (ع) در ابتدای ورودی به دشت خاک که با کمک خیرین روستا و افراد نیکوکار احداث گردیده علاوه بر برگزاری مراسم در ایام محرم، مکانی برای انجام نذورات و افطاری دادن در ماه مبارک رمضان می باشد.
بازار سهرابی
قدمت بازار مذکور به ۱۴۰ سال قبل بر می گردد. در قدیم شخصی به نام حاج علی مغازه ها را به شکل سنتی می ساخته و بروز سیل آنها را به داخل خندق مجاور می برده است. تا اینکه تصمیم به احداث کوره آجرپزی می نماید.
دو برادر به نامهای مرحوم کرمعلی و هژبر علی شاه سهرابی به جهت عدم آلودگی هوا در مرکز شهر، بازار را خریداری می نمایند که از آن تاریخ به بازار سهرابی معروف می شود.
میراث فرهنگی استان از سال ۸۲ نسبت به مسقف نمودن بازار مذکور اقدام نموده و اجرای اتصال بازار مذکور، به بازار وکیل را در دستور کار خود قرار داده است. قرار است توسط میراث فرهنگی استان، دو گلدسته ی زیبا در مقابل بازار مذکور، (خیابان چمران) و مقابل سه راهی وسط بازار (برابر پاساژ مهدی) احداث نماید.
بازار وکیل
بازار سرپوشیده ی وکیل که در مقابل میدان مرکزی شهر قرار دارد و درب های اصلی مسجد جامع در آن می باشد به وکیل الملک اول (محمد اسماعل خان) حاکم روزگار قاجار انتساب دارد. روایت است که زنی به نام حاجیه خانم بازار مذکور را به مبلغ ۱۵ تومان می خرد و چون خبر فسخ آنرا از طرف فروشنده (حاکم) می شنود آنرا وقف می کند. در حال حاضر متولی بازار وکیل آقای علی کریمی است که تا رسیدن به سن قانونی برادرزاده خود کار تولیت را عهده دار می باشد.
مسجد حسینیه قلعه
مسجد حسینیه قلعه که در قسمت جنوب حسینیه قرار دارد، به روایتی مربوط به اواخر دوران زندیه می باشد و از بناهای قدیمی زرند به شمار می رود، شاید دلیل عدم تخریب بنای مذکور ،محصور بودن آن،در جنوب حسینیه قلعه دانست که خوشبختانه هنوز باقی و به یادگار مانده است.مورخان احداث مسجد قلعه را بدستور شخصی بنام فتحعلی بیگ می دانند که در زمان حکومت علینقی ذخان پسر صادق خان زند بر کرمان در اواخر دوره زندیه صورت گرفته است عده ای قدمت مسجد را ۸۰۰۰ سال می دانند.
سبک معماری مسجد مذکور، بسیار جالب و متشکل از سالن، ایوان و چند باب اتاق در قسمت جنوب است.معمرینی که در حوالی مسجد زندگی می کنند به نقل از اجدادشان قدمت احداث مسجد را ۸۰۰ سال قبل می دانند. صِفه مسجد بیشتر جهت عزاداری و احیای شب های قدر مورد استفاده قرار می گیرد. در حال حاضر تولیت مسجد مذکور به عهده ی آقای علی ابراهیمی می باشد.
روستای جرجافک
جرجافک که به آن گرگاک هم می گویند یکی از مناطق کوهستانی و خوش آب و هوای زرند بشمار می رود . این روستا که مرکز دهستان جرجافک نیز می باشد در فاصله ی ۳۵ کیلومتری غرب زرند قراردارد و دارای ۱۰۶۰ نفر جمعیت می باشد و از پنج محله ، محله ی شیخ ها، محله ی میان ده، محله ی پایین ده، خویط و دهنو تشکیل شده است . میوه جات جرجافک بخصوص سبزیجات و سیر آن معروف می باشد . ضمناً در سال های اخیر به عنوان یکی از روستا های طرح هدف گردشگری شهرستان انتخاب شده است.
روستای داهوئیه
این روستا در ۱۷ کیلومتری زرند و دارای ۸۲۴ نفر جمعیت و در کوهستان شهرستان واقع شده است .در گذشته داهوئیه به (ده کجو) و (ده آهو)نیز معروف بوده و مقبره ی امامزاده سید ابراهیم که با سه نسل به امام موسی ابن جعفر (ع) منتهی می شود دراین روستا می باشد. داهوئیه یک از مناطق کوهستانی و خوش آب و هوا می باشد ودارای دو رشتهء قنات می باشد. متاءسفانه در زلزله های سلهای ۱۳۶۸ و ۱۳۸۲ خسارتهای زیادی به این روستا وارد شد و این دو زلزله ۱۵۴ کشته داشت.
روستای سرتخت
این روستا از قدیم مشهورترین مکان گردشگری و تفریحی شهرستان و حتی استان بوده که در دامنه ارتفاعات غربی شهر زرند و با فاصله ای حدود ۴۰ کیلومتر واقع شده ، که نام آن با نام بزرگانی چون استاد بهمنیار کرمانی ، محمود دبستانی حسین کوهی و عکاس و هنرمند فقید کرمانی بابک دبستانی گره خورده است. بهار و تابستان هر سال خصوصا اگر ریزش نزولات جوی مناسب شد چشم انداز های روستای سرتخت به خصوص از اردیبهشت تا مهرماه جاذبه مهمی برای جذب گردشگران به این منطقه محسوب می گردد.سرتخت با هوای پاک و صفای عارفانه اش روزگاری میعاد گاه بزرگانی چون استاد بهمن یار کرمانی ، محمود دبستانی ، حسین کوهی و بزرگان دیگری از این تبار بوده است. درختان سر بفلک کشیده و کوههای اطراف ، آن منطقه را به خوش آب و هوا بودن مبدل نموده است.
برج زرندوئیه
بدون اغراق یکی از شاهکارهای هنر معماری یک قرن اخیر را می توان در برج زرندوئیه ملاحظه نمود. برج مذکور در وسط قلعه ای کوچک احداث گردیده و در ۶ کیلومتری شمال زرند قرار دارد. خوشبختانه تا به امروز به لحاظ استحکام و مقاوم بودن مصالح و نیز تجربه مرحوم استاد شیخ رضا که یکی از معماران با سابقه بوده تا کنون برج مذکور از حوادث طبیعی بخصوص زلزله های ۵۶ و ۸۳ و همچنین عوامل فرسایش، سربلند و بدون هیچگونه خسارتی قد برافراشته است.
حاج سید حسین عمرانی مالک برج و قلعه زرندوئیه، آنرا که بالغ بر صد متر مربع (۴ قصب) می باشد به میراث فرهنگی شهر اهدا نموده و شهرداری قصد دارد به عنوان بهترین و زیباترین اثر باستانی زرند، آنرا در میان میدانی بزرگ نگهداری نماید.
چندی پیش به کمک مردم و جمعی از مسئولین شهرستان، بنای این برج مرمت و بازسازی شده است که جای تشکر و قدردانی دارد که حداقل برج را سرپا نگه داشته اند. در ادامه تصاویری از نماهای مختلف از این بنای زیبا را می توانید مشاهده نمایید.
روستای گردشگری گیسک
روستای گردشگری گیسک در فاصله ۱۵ کیلو متری شمال شهرستان زرند
منبع :seeiran.ir